Plotki stały się faktem. W zeszłym tygodniu polski rząd otrzymał nieoficjalną na razie wiadomość od unijnej komisarz ds. konkurencji Margrethe Vestager, że Bruksela nie zgadza się na wprowadzenie ulg w opłacie mocowej dla przedsiębiorstw energochłonnych. Potwierdziły się tym samym informacje Obserwatora Legislacji Energetycznej portalu WysokieNapiecie.pl.

Rynek mocy to mechanizm w którym  elektrownie  dostają pieniądze nie tylko za produkcję prądu, ale także za gotowość do pracy. Odpowiednią ustawę uchwalono w 2017 r. Wytwórcy startują w aukcjach organizowanych przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne. Dotychczas odbyły się cztery aukcje.

Rynek mocy nie jest to polski wynalazek – funkcjonuje w wielu krajach świata, m.in. w USA, a w UE – np. Wielkiej Brytanii. Natomiast koszty rynku mocy w naszym kraju znacznie przekroczyły rządowe szacunki. Już wiadomo, że będzie to ponad 5 mld zł rocznie, począwszy od 2021 r. Rząd szacował najwyżej 4 mld, a przy tym zakładał, że firmy energochłonne – huty metali i szkła, zakłady chemiczne, papiernie dostaną ulgi, sięgające 85 proc. kosztów rynku.

Wielki przemysł zużywa ok. jednej czwartek prądu w Polsce. Brak ulg w opłacie mocowej oznacza, że od przyszłego roku firmy te zapłacą ok. 1,3 mld zł więcej w rachunkach za prąd.

Największą ofiarę dla utrzymania polskiej energetyki poniosą huty stali. – Obłożenie polskiego hutnictwa opłatą mocową oznaczałoby dla tej branży dodatkowy koszt rzędu 300 mln zł rocznie – ostrzegał prezes Hutniczej Izby Przemysłowo Handlowej, Stefan Dzienniak.

Bruksela trzyma palec na spuście?

Dlaczego ulg nie będzie? Ustawa o rynku mocy była bardzo długo negocjowana z Komisją Europejską, bo jest uznawana za pomoc publiczną dla sektora. Ponieważ rządowi zależało na szybkiej notyfikacji rynku mocy, to kwestię ulg dla przemysłu wyjęto do osobnego rozpatrzenia przez Brukselę. Ówczesny resort energii chętnie pozbył się też tego „gorącego kartofla” zrzucając go na ówczesne Ministerstwo Przemysłu i Technologii, kierowane przez Jadwigę Emilewicz (dziś to resort rozwoju).  Jeszcze w połowie 2019 r. wydawało się, że ulgi dla przemysłu energochłonnego będą przyznane „na próbę”, na trzy lata.

W międzyczasie odbyły się cztery aukcje na rynku mocy. Według informacji portalu WysokieNapiecie.pl ich wyniki bardzo rozczarowały urzędników Komisji. – W nieoficjalnych rozmowach dali nam do zrozumienia, że nie taki był cel rynku mocy. Miał posłużyć jako stymulator do inwestycji w nowe, niskoemisyjne źródła energii, tymczasem okazało się, że głównym beneficjentem są istniejące już bloki węglowe – relacjonuje nam osoba znająca kulisy negocjacji.

W dodatku koszty znacznie przekroczyły to, co pokazywał Brukseli polski rząd. Obiecywano Komisji, że nie przekroczą 100 tys. za MW, tymczasem średnio po czterech aukcjach jest ok. 220 tys. zł.

Na domiar złego Polska wciąż nie przedstawiła wiarygodnego w oczach Brukseli planu odchodzenia od węgla. Wszystko to sprawiło, że w sprawie ulg Komisja się usztywniła.

 Premierze, zrób coś

Co dalej? Przemysł energochłonny to potężne lobby. Huty stali, miedzi, cynku i ołowiu oraz szkła, cementownie, wielkie zakłady chemiczne, przemysł wapienniczy i papierniczy to 5 proc. polskiego PKB,  zatrudnia ponad 400 tys.  a wartość produkcji sięga 385 mld zł. Na początku marca szefowie ośmiu  branżowych stowarzyszeń przemysłowych wysłali list do premiera Mateusza Morawieckiego, ostrzegający przed skutkami obciążania ich pełnymi opłatami mocowymi. Ich wprowadzenie „oznacza, że wielkie polskie zakłady energochłonne z dnia na dzień  zaczną działać na granicy rentowności oraz, że kontynuowanie przez nich produkcji, a przede wszystkim inwestycji może przestać być opłacalne” – napisali m.in.

-Energetyka załatwiła sobie rynek mocy, a nas zostawiono na lodzie. Staliśmy się de facto zakładnikiem w negocjacjach polskiego rządu z Brukselą – narzeka w rozmowie z portalem WysokieNapiecie.pl jeden z przemysłowców. Ale to koniec gry.

Wystarczy sobie przypomnieć, jaki olbrzymi medialny i polityczny rezonans wywołało zamknięcie wielkiego pieca huty w Krakowie rok temu. Dziś sytuacja na rynku pracy jest dużo gorsza, bo coraz bardziej infekuje go koronawirus. Z drugiej strony atak mikroba spowodował też spadek hurtowych cen prądu, ale nie należy się łudzić, że nie wzrosną one w kolejnych latach, bo coraz droższe będą uprawnienia do emisji CO2, którymi Komisja Europejska będzie „dopychać”  unijny cel redukcji CO2.

Sami sobie zrobimy prąd

Czego domaga się więc przemysł? Skoro rachunek za prąd będzie rósł, prosi o pomoc w inwestycjach we własne źródła prądu, zwłaszcza w wiatr, słońce oraz gaz.  Potencjał jest całkiem spory. Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu szacuje, że przemysłowcy mogliby postawić blisko 5 GW nowych wiatraków i prawie 2 GW fotowoltaiki, które pracowałyby na potrzeby zakładów. – Mieliśmy gotowy projekt farmy wiatrowej w pobliżu naszej cementowni- opowiadał nam kilka miesięcy temu Jacek Nowosad z Cemeksu, światowego potentata, który w Polsce ma zakłady w Chełmie i Rudnikach koło Częstochowy. – Niestety, musieliśmy go porzucić z powodu uchwalenia ustawy 10H.

Przypomnijmy, że uchwalona przez PiS ustawa zabrania budowania elektrowni wiatrowych w odległości od domów przekraczającej dziesięciokrotność wysokości turbiny.  W praktyce blokuje to rozwój energetyki wiatrowej w naszym kraju. W rządzie toczy się dyskusja na temat poluzowania tych reguł, ale znaczna część rządzącej partii jest temu przeciwna.

Przemysł domaga się też ułatwienia bezpośredniego importu tańszego prądu z zagranicy poprzez możliwość zawierania kontraktów terminowych oraz skutecznego wdrożenia mechanizmów wspierających efektywność energetyczną. Istniejący system „białych certyfikatów” definitywnie bowiem się zatkał. Chce też przywrócenia wsparcia dla przemysłowych elektrociepłowni, które odebrano mu w 2018 r.

Z przemysłem będzie łatwiej

Oczywiście każdy przedsiębiorca, narzeka i  protestuje kiedy nakłada się na niego dodatkowe ciężary.  Na ile więc ostrzeżenia przemysłu energochłonnego rzeczywiście oddają skutki, jakie będzie miała opłata mocowa? Tego nie sposób teraz dokładnie przewidzieć, ale jedno jest pewne – włączenie przemysłu w budowanie nowych źródeł energii jest potrzebne. Widać już bowiem, że możliwości inwestycyjne państwowej energetyki kurczą się, część firm ma już coraz większe problemy finansowe, coraz trudniej będzie też energetyce pozyskiwać kapitał na inwestycje. Przy udziale przemysłu łatwiej będzie też Polsce osiągnąć unijne cele do 2030 r. – redukcji emisji CO2 oraz udziału odnawialnych źródeł energii, a przemysłowcy łatwiej niż państwowej energetyce mogą sięgnąć po unijne fundusze.

Zainteresowane jest spore, bo firmy małe i duże widzą już, że mogą się w ten sposób uchronić przed podwyżkami cen prądu. W niedawnym programie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska wsparcie dla małych elektrociepłowni gazowych dostały m.in. kilka mleczarń, wytwórca rozsad szklarniowych, potentat AGD, wytwórnia pasz i  producent części samochodowych.

Potencjał jest olbrzymi, trzeba go tylko uruchomić.  Na razie przemysłowcy wciąż czekają na odpowiedź premiera.

Źródło: www.WysokieNapiecie.pl,  Autor: Rafał Zasuń