Cele środowiskowe oraz prognozowane deficyty energetyczne związane z rosnącym zapotrzebowaniem na energię w gospodarkach rozwiniętych i rozwijających się, przekładają się na konieczność zarówno optymalizacji jej zużycia, jak i wprowadzania przez kraje działań zmierzających do maksymalizacji jej oszczędności. Jak przewiduje nowelizacja ustawy o efektywności energetycznej^[1], do 2030 r. Polska ma osiągnąć krajowy cel oszczędności energii finalnej na poziomie nie mniejszym niż 5,58 mln ton oleju ekwiwalentnego (toe^[2]), co odpowiada ok. 65 TWh energii elektrycznej.

Nowelizacja dostosowuje przepisy krajowe do wymogów unijnych^[3], ale ma też usprawnić monitorowanie i raportowanie oszczędności energii oraz poprawić warunki dla rozwoju rynku usług energetycznych.

Do czasu nowelizacji, osiąganie oszczędności energii odbywało się przede wszystkim w ramach obrotu tzw. białymi certyfikatami. System ten obligował sprzedawców energii elektrycznej, ciepła i gazu ziemnego do realizacji obowiązku polegającego na uzyskaniu i przedstawieniu Prezesowi URE do umorzenia świadectwa efektywności energetycznej, realizacji przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej u odbiorcy końcowego, albo uiszczeniu tzw. opłaty zastępczej. Od wejścia w życie ustawy o efektywności energetycznej z dnia 20 maja 2016 r, tj. od 1 października 2016 r. do końca 2020 roku, do URE wpłynęło ponad 4 600 wniosków o wydanie świadectw efektywności energetycznej, co przekłada się na oszczędność ok. 1 mln. toe (ton oleju ekwiwalentnego) energii.

Mając na celu maksymalizację oszczędności energii ustawodawca uznał, że należy znowelizować obowiązujące regulacje i wprowadzić alternatywne środki wspierające osiągnięcie oczekiwanej efektywności energetycznej. Cel ten realizują nowe przepisy.

Programy bezzwrotnych dofinansowań dla gospodarstw domowych

Nowe przepisy umożliwią realizowanie przez podmioty zobowiązane programów bezzwrotnych dofinansowań, w celu współfinansowania przedsięwzięć polegających na przyłączaniu odbiorców końcowych do sieci ciepłowniczej lub wymianie źródeł ciepła u tych odbiorców, a następnie zaliczanie uzyskanych oszczędności na poczet realizacji przez te podmioty obowiązku efektywnościowego. Rozwiązanie to przyspieszy również proces modernizacji indywidualnych źródeł ciepła.

Rozszerzony katalog podmiotów zobowiązanych

Ustawodawca rozszerzył również katalog podmiotów zobowiązanych^[4] do realizacji obowiązku polegającego na uzyskaniu i przedstawieniu do umorzenia świadectw efektywności energetycznej, realizacji przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej względnie uiszczenia opłaty zastępczej o podmioty wprowadzające do obrotu określone w ustawie rodzaje paliw ciekłych stosowanych w transporcie drogowym lub kolejowym.

W ślad za tą zmianą rozszerzono również katalog przedsięwzięć, w odniesieniu do których będzie można wnioskować o wydanie świadectwa efektywności energetycznej poprzez dodanie przedsięwzięć z zakresu modernizacji lub wymiany pojazdów służących do transportu drogowego lub kolejowego, ograniczeniu strat sieciowych związanych z przesyłaniem paliw ciekłych, a także związanych z ich magazynowaniem i przeładunkiem.

Usprawnienie procedur wydawania świadectw efektywności energetycznej

Doprecyzowano przepisy związane z procedurą wydawania świadectw efektywności energetycznej, w tym m.in. poprzez uregulowanie skutków złożenia wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej po rozpoczęciu prac zmierzających do realizacji przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej, złożenia korekty wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej w przypadku uzyskania z zakończonego przedsięwzięcia oszczędności innej niż określona w wydanym świadectwie efektywności energetycznej. Określono również wymagania jakie muszą spełniać osoby przygotowujące audyty efektywności energetycznej.

W związku z tymi zmianami Urząd opracuje nowe wzory wniosków o wydanie świadectw efektywności energetycznej oraz wzór zawiadomienia o zakończeniu przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej. Oba dokumenty pojawią się po wejściu w życie ustawy na stronie internetowej regulatora.

Centralny Rejestr Oszczędności Energii Finalnej

Nowe przepisy wprowadzają nowy system zasad, który ma umożliwić agregowanie efektów projektów oszczędnościowych spoza systemu białych certyfikatów, np. przeprowadzanych u wielu odbiorców końcowych, w tym indywidualnych, w jednym miejscu. Powołany ustawą Centralny Rejestr Oszczędności Energii Finalnej, który będzie prowadzony przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, ułatwi bieżące szacowanie łącznych oszczędności zużycia energii, a także pomoże zapobiec podwójnemu zliczaniu tych oszczędności.

Wzmocnienie umów ESCO

Istotne dla prawodawcy było również doprecyzowanie przepisów dotyczących zawierania umów o poprawę efektywności energetycznej w sektorze publicznym. Jak czytamy w Ocenie Skutków Regulacji ustawy, wprowadzony w nowelizacji model finansowania przedsięwzięć proefektywnościowych zapewnia uzyskanie najwyższego efektu energetycznego przedsięwzięcia. Chodzi tu o model, w którym przedsiębiorstwo energetyczne (ESCO – Energy Saving Company) dostarcza określonemu przedsiębiorcy usługę poprawiającą jego efektywność energetyczną, a w zamian otrzymuje wynagrodzenie ściśle powiązane z realnymi oszczędnościami uzyskanymi przez klienta dzięki zmniejszeniu kosztów zużywanej energii.

Zdalne urządzenia pomiarowe

Nowela nakłada na właścicieli lub zarządców budynków wielolokalowych obowiązek wyposażenia do 1 stycznia 2027 r. ciepłomierzy i wodomierzy w funkcję umożliwiającą ich zdalny odczyt. Dostawcy ciepła i gazu mają też obowiązek informowania odbiorcy o ilości gazu i ciepła zużytego w poprzednim roku – analogicznie do obowiązków dostawców energii elektrycznej.

***

• Prezes URE odpowiada za wdrażanie i administrowanie systemem wsparcia efektywności energetycznej: wydaje świadectwa efektywności energetycznej, monitoruje realizację obowiązków przez podmioty zobowiązane, a w uzasadnionych przypadkach nakłada kary pieniężne na uczestniczące w systemie podmioty.
• Świadectwo efektywności energetycznej jest potwierdzeniem planowanej do zaoszczędzenia ilości energii finalnej wynikającej z przedsięwzięcia^[5] służącego poprawie efektywności energetycznej. Prawa majątkowe wynikające z wydawanych świadectw efektywności energetycznej są przedmiotem obrotu na Towarowej Giełdzie Energii oraz podlegają umorzeniu przez Prezesa URE.
• W ramach systemu wsparcia efektywności energetycznej regulator obserwuje stałą tendencję wzrostu liczby składanych wniosków o wydanie świadectw efektywności energetycznej:- 2018 r. – 889 wniosków;
  – 2019 r. – 1086 wniosków;
  – 2020 r. – 1134 wnioski.
• Co istotne, największa liczba wniosków złożona została w 2020 r. – pomimo utrudnień związanych z pandemią.