Rząd przyjął nowelizację ustawy o OZE

Rada Ministrów zatwierdziła projekt kompleksowej nowelizacji ustawy o OZE, która wprowadza wiele nowych przepisów dla rynku zielonej energii. Wcześniej rząd przyjął również nowelizację Prawa energetycznego z szeregiem nowości dla OZE. W efekcie wkrótce w krajowym prawie dla energetyki odnawialnej pojawi się sporo zmian. Niektóre będą rewolucyjne.

Rząd wczoraj przyjął projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw, który został przygotowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ).

Duży projekt nowelizacji ustawy o OZE, o roboczym numerze UC99, ma zapewnić wdrożenie do polskiego prawa przepisów unijnej dyrektywy o odnawialnych źródłach energii 2018/2001 (dyrektywa RED II), w czym nasz kraj jest już mocno spóźniony.

W nowym projekcie nowelizacji ustawy o OZE przepisy mające wdrożyć postanowienia RED II obejmują nowe regulacje w zakresie:

odnawialnego ciepłownictwa i chłodnictwa,
systemu gwarancji pochodzenia,
utworzenia Krajowego Punktu Kontaktowego OZE,
uproszczenia procedur administracyjnych,
wprowadzenia modelu handlu energią określanego jako peer-to-peer.

Nowe przepisy nie ograniczają się jednak tylko do transpozycji do krajowego prawa regulacji dyrektywy RED II. Znajdziemy w nich także m.in. nowe zasady wsparcia produkcji energii z instalacji OZE po modernizacji, a także z tych, dla których skończy się 15-letni, podstawowy okres wsparcia.

Biogaz i biometan

Sporo miejsca w projekcie UC99 poświęcono przepisom, które mają zapoczątkować rozwój w naszym kraju rynku biometanu. Nowe regulacje mają zachęcić inwestorów do podejmowania decyzji związanych z budową instalacji do wytwarzania biometanu. Dotyczy to także rozbudowy i przebudowy istniejących sieci gazowych pod kątem umożliwienia zatłaczania biometanu.

W projekcie ustawy została uwzględniona definicja biometanu. Obejmuje ona gaz uzyskany z biogazu, biogazu rolniczego lub wodoru odnawialnego, którego parametry jakościowe określone będą w odrębnych przepisach, właściwych dla końcowego wykorzystania tego paliwa gazowego lub przyjętego sposobu transportu. Projekt ustawy w tym zakresie wskazuje możliwość wprowadzania go do sieci gazowych, jak również (coraz powszechniej stosowany) transport środkami innymi niż sieci gazowe, a także bezpośrednie wykorzystanie do tankowania pojazdów silnikowych, bez konieczności transportu biometanu z miejsca jego wytworzenia.

Ponadto, aby biometan mógł być wprowadzany do sieci dystrybucyjnych lub przesyłowych gazu ziemnego, będzie musiał spełniać wymagania jakościowe, które zostaną określone w Prawie energetycznym. Także definicja paliw gazowych zawarta w Prawie energetycznym zostanie rozszerzona o biometan.

UC99 określa także zasady wykonywania działalności w zakresie wytwarzania biogazu i biometanu. Będzie to działalność regulowana, której prowadzenie będzie wymagało wpisu do jawnego rejestru wytwórców biogazu prowadzonego przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE).

Projekt ustawy przewiduje odejście od systemu wsparcia dla biogazu rolniczego wprowadzonego do sieci dystrybucyjnej gazowej w postaci świadectw pochodzenia biogazu rolniczego.

Wsparcie dla klastrów energii

Nowe prawo ma wprowadzić regulacje, które w końcu pozwolą na szerszy rozwój klastrów energii. Ten model działalności został wprowadzony do ustawy o OZE już w 2016 roku, a w Polsce formalnie działa kilkadziesiąt klastrów energii, które uzyskały rządowe certyfikaty. Jednak w praktyce inwestycje w klastrach nie są rozwijane – między innymi z powodu braku mechanizmów zapewniających atrakcyjność inwestycji w tym modelu.

Mają to zmienić nowe preferencje, które pojawiły się w UC99. Zaproponowany w projekcie system wsparcia odnosi się do ilości energii odnawialnej wytworzonej przez strony porozumienia klastra energii – wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej, a następnie pobranej z tej sieci w celu jej zużycia przez strony porozumienia tego klastra energii dla danej godziny okresu rozliczeniowego. W tym zakresie zaproponowano zwolnienie z opłaty OZE, opłaty kogeneracyjnej, akcyzy oraz obowiązków związanych ze świadectwami pochodzenia i świadectwami efektywności energetycznej.

Działalność klastrów ma wymagać wpisu do specjalnego rejestru prowadzonego przez Prezesa URE, a koordynatorzy klastra będą musieli co roku składać sprawozdania ze swojej działalności. Brak takich sprawozdań lub złożenie niepełnych dokumentów będzie grozić karami finansowymi (nawet 1000 zł za każdy 1 MW zainstalowany w klastrze).

Dwa etapy rozwoju klastrów

Mechanizm wsparcia dla klastrów będzie mieć charakter czasowy i wdrażany będzie w dwóch etapach. Pierwszy okres potrwa do 31 grudnia 2026 roku. Proponowane przepisy przewidują, że co najmniej 30 proc. energii wytwarzanej i wprowadzanej do sieci przez strony porozumienia klastra energii będzie musiało pochodzić z OZE. Łączna moc instalacji zainstalowanych w klastrze energii nie może przekraczać 100 MW i ma umożliwiać pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 40 proc. łącznego rocznego zapotrzebowania stron porozumienia klastra energii. Ponadto łączna moc magazynów energii stron porozumienia klastra energii powinna wynosić co najmniej 2 proc. łącznej mocy zainstalowanej instalacji wytwórczych w tym klastrze energii.

W drugim etapie wymagania zostaną zwiększone. Od 1 stycznia 2027 roku wsparcie będzie przysługiwać tym klastrom energii, które wykażą, że co najmniej 50 proc. energii wytwarzanej i wprowadzanej do sieci pochodzi z OZE, a łączna moc zainstalowanych instalacji w klastrze nie przekracza 100 MW energii elektrycznej oraz umożliwia pokrycie w ciągu roku w każdej godzinie nie mniej niż 50 proc. łącznych dostaw do stron porozumienia klastra energii w zakresie energii elektrycznej. Ponadto konieczne będzie posiadanie łącznej mocy magazynów energii na poziomie 5 proc. łącznej mocy zainstalowanej instalacji wytwórczych w danym klastrze energii.

Dla klastrów przewidziane zostały również dodatkowe korzyści dotyczące kosztów usług dystrybucji. Ich wysokość zależeć ma od ilości energii elektrycznej pobranej przez członków klastra energii, tj. składnika zmiennego stawki sieciowej i stawki jakościowej, i uzależniona będzie od spełnienia warunków w zakresie osiągnięcia odpowiedniego poziomu zużycia własnego dla danej godziny okresu rozliczeniowego. Wysokość współczynnika wysokości kosztów powiązana została z poziomem zużycia własnego – wynosi on maksymalnie 75 proc. wartości kosztów.

Więcej zielonego ciepła

Dzięki nowym przepisom zwiększona ma zostać rola odnawialnych źródeł energii w ciepłownictwie i chłodnictwie (dyrektywa RED II nakłada na kraje UE obowiązek stopniowego zwiększania wykorzystania zielonej energii w tych obszarach).

Doprecyzowane zostaną przepisy dotyczące pierwszeństwa zakupu ciepła ze źródeł odnawialnych i instalacji termicznego przekształcania odpadów, a także ciepła odpadowego.

Ponadto wprowadzona zostanie możliwość wydawania i rozliczania gwarancji pochodzenia ciepła i chłodu z OZE w celu wypromowania i zainteresowania ekologicznymi sposobami wytwarzania ciepła.

Krajowy Punkt Kontaktowy OZE

Projekt nowelizacji ustawy o OZE uwzględnia także kolejne przepisy zawarte w dyrektywie RED II. Chodzi o utworzenie tzw. Krajowego Punktu Kontaktowego OZE. Ma to być platforma wiedzy na temat etapów procesu inwestycyjnego związanego z budową odnawialnych źródeł energii.

Krajowy Punkt Kontaktowy OZE ma działać w formie online, a za jego prowadzenie będzie odpowiedzialne Ministerstwo Klimatu i Środowiska.

Umowy PPA

Projekt UC99 obejmuje także doprecyzowanie zasad zawierania umów PPA – zakładających sprzedaż energii odnawialnej za pośrednictwem publicznych sieci, jak i bezpośrednio do odbiorcy.

Projektowane przepisy nakładają na wytwórcę energii OZE, który zawarł umowę PPA, obowiązek przekazania informacji o najważniejszych warunkach tej umowy do Prezesa URE.

Prosumenci w modelu peer-to-peer

Nowe przepisy wprowadzają także rewolucyjny model sprzedaży energii między prosumentami – działającymi samodzielnie lub za pośrednictwem koncentratorów (agregatorów).

Handel energią na zasadzie peer-to-peer (P2P) stanowi element nowego modelu działania systemu elektroenergetycznego, który bazuje na wymianie energii między dwoma lub większą liczbą tzw. rówieśników, a w konsekwencji na stałym i krótkoterminowym przełączaniu się odbiorców między różnymi dostawcami.

W pierwszym etapie wdrażania w naszym kraju tego modelu przewidziano możliwości partnerskiego handlu energią elektryczną w odniesieniu do transakcji prowadzonych na linii prosument–prosument, prosument–konsument lub inny podmiot uregulowany przepisami ustawy o OZE oraz ustawy Prawo energetyczne.

Przepisy dotyczące P2P mają wejść w życie później niż większość przepisów z nowego projektu nowelizacji ustawy o OZE – 1 stycznia 2026 roku.

Więcej morskich farm wiatrowych

Nowością w projekcie UC99, o której informuje Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, jest zwiększenie mocy farm wiatrowych, które mają powstać w drugim etapie wsparcia dla offshore. Będzie on bazował na aukcjach, które odbędą się w latach 2025–2031.

W wyniku tych aukcji wsparcie w postaci kontraktów różnicowych zostanie przyznane inwestorom realizującym farmy wiatrowe o łącznej mocy aż 12 GW – a nie 5 GW, jak wcześniej planowano (w pierwszym etapie wsparcia offshore w polskiej części Bałtyku mają powstać morskie farmy wiatrowe o mocy 5,9 GW).

Polsce grożą kary

Nowe przepisy obejmujące wdrożenie do polskiego prawa postanowień unijnej dyrektywy RED II, które znalazły się w projekcie UC99, powinny zostać szybko uchwalone przez parlament i wprowadzone do ustawy o OZE. Dalsza zwłoka w ich wdrożeniu grozi skierowaniem sprawy do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).

W lutym br. Komisja Europejska skierowała do Polski tzw. uzasadnioną opinię, wskazując na niepełne wdrożenie przez nasz kraj dyrektywy RED II. Bruksela dała wówczas naszemu krajowi dwa miesiące na przyjęcie nowych przepisów, zaznaczając, że jeśli to się nie wydarzy, zgłosi sprawę do TSUE, który będzie mógł nałożyć na Polskę kary finansowe. Na wdrożenie dyrektywy kraje członkowskie miały czas do połowy 2021 roku.

Kolejne zmiany dla inwestorów z rynku OZE

To niejedyne przepisy przyjęte ostatnio przez Radę Ministrów, które wpłyną na rozwój rynku odnawialnych źródeł energii. Przed tygodniem rząd przyjął projekt nowelizacji ustawy Prawo energetyczne i ustawy o odnawialnych źródłach energii, oznaczony roboczym numerem UC74. Wprowadza on szereg nowości dla krajowego rynku energetycznego – w tym istotnych dla rozwoju OZE.

Ponadto w ubiegłym miesiącu Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji przepisów planistycznych, która istotnie wpłynie na proces przygotowania nowych inwestycji w OZE.

Autor: Piotr Pająk