Biogaz i biometan sposobem na niezależność energetyczną?

Inwazja Rosji na Ukrainę zmienia sytuację na europejskim rynku energetycznym. Uwidoczniła to czego kraje Europy zachodniej do tej pory nie dostrzegały, a mianowicie uzależnienia się od dostaw surowców energetycznych z Rosji. Uśpiło to działania ukierunkowane na dywersyfikację dostaw surowców energetycznych i poszukiwanie rozwiązań, które mogłyby stać się elementem samowystarczalności energetycznej. Jednym z nich jest rozwój biogazowni i biometanowni. Na organizowanym przez nas seminarium, które odbędzie się 28 września br. będziemy chcieli przybliżyć Państwu zagadnienia związane z rozwojem rynku biogazu i biometanu.

Definicje i statystyka

Biogaz to mieszanina gazów, która jest produktem beztlenowego rozkładu materii organicznej np. odpadów komunalnych, odchodów zwierzęcych, materiału roślinnego itp. W Polsce wszystkich biogazowni jest ponad 300 o łącznej mocy 245 MWe, w tym jest 129 instalacji rolniczych (stan na 31 stycznia 2022 r. Krakowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa). Dla porównania w Niemczech, które są europejskim liderem rynku jest ich w sumie ponad 9,3 tys. o mocy całkowitej 6,2 GWe.

Biometan z kolei to paliwo gazowe, powstające w procesie oczyszczania wspomnianego biogazu z CO2 i związków siarki. Dzięki temu uznawany jest za paliwo zeroemisyjne. Po spełnieniu określonych parametrów może zostać zatłoczony do sieci gazowej przyczyniając się do zwiększenia wolumenu tego paliwa na rynku jako pochodzącego ze źródeł własnych. W zakresie biomenatu Polska ma duży potencjał, który jednak na chwilę obecna pozostaje niewykorzystany. Z prognoz wynika, że może on wynieść ok. 8 mld m3 rocznie, co odpowiada około 60 proc. obecnego importu gazu do Polski. Obecnie w Polsce nie działa żadna biogazownia produkująca biometan.

Element bezpieczeństwa energetycznego

Zgodnie z założeniami polityki energetycznej gaz ziemny ma być paliwem przejściowym w dążeniu do neutralności klimatycznej polskiej energetyki. Gwałtowne przejście z energetyki opartej na węglu na energetykę opartą na OZE jest w chwili obecnej niemożliwe. Gospodarka musi funkcjonować. Nowoczesne technologie dają nadzieję na pozyskiwanie taniej energii ze słońca i wiatru. Problem jest jednak to, że nie zawsze świeci słońce czy wieje wiatr, a technologie magazynowania energii są jeszcze na takim etapie rozwoju, że nie gwarantują zapewnienia ciągłości dostaw. Na razie również nie możemy liczyć na energetykę jądrową, z której energia elektryczna najwcześniej może popłynąć w 2033 r. To miejsce stara się wypełnić gaz ziemny, który może być źródłem energii cieplnej w zakładach przemysłowych, pozwala zmniejszyć emisje CO2, tlenków siarki i azotu. Jest paliwem przejściowym który da nam czas na dokonanie gruntownej transformacji. Krajowe zapotrzebowanie na gaz jednak rośnie co widać w inwestycjach koncernów energetycznych. Dlatego też istotnym elementem dla przyszłości oraz bezpieczeństwa energetycznego państwa jest optymalne wykorzystanie lokalnego potencjału produkcji np. biogazu i biometanu. Produkowany w każdej gminie i wprowadzany do sieci gazowej może być w niedalekiej przyszłości istotnym elementem dywersyfikacji dostaw paliw gazowych na krajowy rynek zmniejszając krajowe uzależnienie od importu nośników energii. Może także przyczynić się do powstawania wyspowych sieci gazowych na wsi, gdzie dostępność gazu sieciowego jest ograniczona.

Element gospodarki obiegu zamkniętego

Na świecie, ale również w Polsce znaczenia nabiera pojęcie „gospodarki obiegu zamkniętego”, które oznacza nic innego jak postępowanie z zasobami w sposób bardziej zrównoważony. Trzeba pamiętać, że wraz z rozwojem gospodarczym rośnie zapotrzebowanie na surowce, rośnie również popyt to wszystko skłaniać powinno do mądrego gospodarowania zasobami. Jak się to ma do rozwoju biogazowni? Otóż rozwój ten pomógłby w rozwiązaniu problemu zagospodarowaniu komunalnych odpadów organicznych, odpadów poubojowych z rzeźni, czy po prostu zwykłych śmieci z wysypisk. Zatem rozwój biogazowni z pewnością mógłby pomóc w rozwiązaniu problemu zagospodarowania odpadów organicznych w Polsce, które w dalszym ciągu w dużym stopniu są składowane i nie poddawane przeróbce. Może najwyższy czas to zmienić?

Na kim się wzorować?

Doskonałym przykładem są USA, gdzie biometan wykorzystywany jest głównie do produkcji energii elektrycznej. W Europie z kolei pod względem instalacji dominują Niemcy, ale rynek biogazu rozwija się również we Włoszech, Francji, Szwajcarii, Czechach, Austrii, Wielkiej Brytanii. Doskonałym przykładem jest również Dania, gdzie wypracowane zostały rozwiązania prawne wprowadzające mechanizm wsparcia w postaci taryf feed-in, aby sprawniej przyłączać się do sieci gazowej.

Kluczowe dokumenty dla rozwoju rynku biogazu

Jednym z nich jest Polityka energetyczna Polski do 2040 r. W dokumencie odnośnie paliw gazowych zapisano m.in. że popyt na nie może zostać w jakimś zakresie pokryty przez wykorzystanie krajowego potencjału produkcji m.in. biogazu, biometanu czy wodoru. W określonych warunkach technicznych mogą one być wtłaczane do sieci gazowej podobnie jak ma to miejsce w przypadku metanu z kopalni.

Kolejna wzmianka na temat biometanu i biogazu wiąże się z brakami w sieci gazowej. Jak czytamy w PEP 2040, gdy nie ma uzasadnienia dla budowy gazociągu, w celu stworzenia „wyspowych” stref dystrybucyjnych, realizowane będą projekty wykorzystania stacji regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego wraz z lokalnymi sieciami wyspowymi (tzw. wirtualnych gazociągów LNG). Alternatywnie strefy te mogą być zasilane biometanem z lokalnych biogazowni, ale także innymi gazami wytwarzanymi lokalnie. Ministerstwo Klimatu zwraca przy tym uwagę, że istotne w tym zakresie będzie również osiągnięcie do 2030 r. zdolności transportu sieciami gazowymi mieszaniny zawierającej ok. 10 proc. gazów zdekarbonizowanych – w szczególności biometanu i wodoru. Korzystny wpływ na możliwość ich wykorzystania będzie mieć również rozwój magazynów gazu. Lokalny dostęp do gazu umożliwia wykorzystanie go w ciepłownictwie systemowym jako niskoemisyjnej alternatywy (obok OZE) dla indywidualnych kotłów na paliwa stałe o niskiej jakości, w transporcie i jako rezerwy dla energii ze źródeł odnawialnych, których praca jest zależna od warunków atmosferycznych.

Rozwój sektora produkcji biometanu oznacza również potrzebę wybudowania licznych i rozproszonych terytorialnie zakładów, które obecnie nie istnieją, a które przy odpowiednich instrumentach wsparcia, będą mogły być jednym z elementów odbudowy polskiej gospodarki po okresie spowolnienia wywołanym pandemią jak i dywersyfikacji dostaw alternatywnych nośników energii.

Kolejny dokumentem poruszającym temat rozwoju rynku biomenatu jest nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii, która zgodnie z informacjami ze strony internetowej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów ma zostać przyjęta w IV kwartale 2022 r. a jej celem jest m.in. wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych tzw. RED II. Projekt zawiera propozycje rozwiązań, które dotyczą obszaru biometanu. Zdaniem projektodawcy rozwój instalacji produkujących biometan ma przyczynić się do pełniejszej realizacji dyrektywy RED II w obszarze celów odnawialnych źródeł energii, dla sektora transportu. W projekcie ustawy zakłada się m.in. wprowadzenie definicji biometanu, określenie zasad prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania biogazu lub biometanu z biogazu; poszerzenie obszaru działalności spółdzielni energetycznych poprzez umożliwienie im działania w obszarze jednego operatora systemu dystrybucyjnego gazowego, zaopatrującego także w biogaz rolniczy lub biometan oraz wprowadzenie gwarancji pochodzenia dla biometanu.

Kwestie związane z rozwojem rynku biometanu/biogazu znalazły się również w Krajowym Programie Odbudowy (KPO). Zgodnie z zamieszczonymi w nim wyliczeniami zapotrzebowania na biometan w perspektywie 2030 r. będzie na poziomie 1 mld m3/rok, co zdaniem autorów KPO przełoży się na budowę ok. 500 instalacji o referencyjnej wielkości produkcji biometanu na poziomie 2 mln m3. W dokumencie autorzy sygnalizują również możliwość pojawienia się dodatkowego popytu, który pochodził będzie z sektora przemysłowego i ciepłowniczego w następstwie zapoczątkowania procesu „zazieleniania” sieci gazowych.

Skąd środki finansowe?

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej prowadzi w chwili obecnej nabór wniosków w ramach programu priorytetowego „Agroenergia. Cześć 20 Biogazownie rolnicze i małe elektrownie wodne”, którego celem jest zwiększenie produkcji ze źródeł OZE w sektorze rolniczym. Nabór wniosków trwa do 30 września 2022 r. lub do wyczerpania alokacji środków.

Więcej na ten i pozostałe poruszone tematy dowiecie się Państwo podczas naszego seminarium pt. Biogaz i Biometan – sposób na niezależność energetyczną, które odbędzie się 28 września 2022 r. Serdecznie zapraszamy. Więcej informacji: https://powermeetings.eu/szkolenie-biogaz-biometan/